სასამართლო დავის მოგება და IT სექტორის ზრდა – ვირტუალური ზონის პირთა ასოციაცია მედიის ყურადღების ცენტრში

2025 წლის 9 ივლისს, ვირტუალური ზონის პირთა ასოციაციის თავმჯდომარე შორენა კოპალეიშვილი ტელეკომპანია „ფორმულას“ გადაცემაში „ბიზნეს ფორმულაში“ მონაწილეობდა, სადაც ისაუბრა IT კომპანიის მიერ საგადასახადო სამსახურთან მიმართებით სასამართლოში მიღწეულ პრეცედენტულ გამარჯვებაზე. აღნიშნული კომპანია ჩვენი ასოციაციის წევრია, ხოლო ამ სასამართლო დავის წარმატება და IT სექტორის ეკონომიკური მნიშვნელობა მედიის მხრიდან დიდ ინტერესს იწვევს. სტატიაში მიმოხილულია ინტერვიუს ძირითადი გზავნილები, სასამართლო გადაწყვეტილების მნიშვნელობა და ასოციაციის სამომავლო ნაბიჯები.

სასამართლო დავის მოგება: პრეცედენტული გადაწყვეტილება ვირტუალური ზონის კომპანიებისთვის

მედიის ყურადღების ცენტრში მოექცა საკითხი, თუ როგორ შეუწყო ხელი ვირტუალური ზონის პირთა ასოციაციის მხარდაჭერამ მის წევრ კომპანიას, საგადასახადო სამსახურის მიერ დაკისრებული ჯარიმებისა და გადასახადების გაუქმებაში. აღნიშნულმა IT კომპანიამ, რომელიც ასოციაციის წევრია, სასამართლო დავა მოიგო როგორც პირველი ინსტანციის, ისე სააპელაციო სასამართლოში. საქმე 2021 წლის ბოლოს დაიწყო, ვირტუალური ზონის კომპანიების მიმართ მასობრივი საგადასახადო შემოწმებების ფონზე და წარმოიშვა იმ საფუძვლით, რომ კომპანიას საქართველოში არ ყავდა პროფილური განხრით დასაქმებული თანამშრომლები. დივიდენდად მიღებული შემოსავალის ნაწილი  გადაკვალიფიცირდა ხელფასად, რის საფუძველზეც საგადასახადო სამსახურმა კომპანიას გადასახადები და ჯარიმები დააკისრა. ასოციაციის აქტიური მხარდაჭერისა და ჩართულობის—მათშორის amicus curiae მოსაზრების წარდგენისა და იურიდიულ კომპანია Just Advisors-ის წამყვან იურისტ გიორგი ჟოჟუნაშვილისთან თანამშრომლობის შედეგად—კომპანიამ შეძლო დაკისრებული ჯარიმებისა და გადასახადების სრული გაუქმება.

ეს სასამართლო გადაწყვეტილება მნიშვნელოვანი ეტაპია ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებისთვის და ამყარებს მათ სამართლებრივ დაცვას იმ შემთხვევაში, როდესაც ისინი სარგებლობენ ვირტუალური ზონის საგადასახადო შეღავათებით.

სასამართლომ მკაფიოდ დაადასტურა, რომ საგადასახადო სამსახურის მიერ გამოყენებულ მეთოდურ მითითებებს, რომლებიც საფუძვლად დაედო გადასახადის მოთხოვნას, არ არის ნორმატიული ძალის მქონე დოკუმენტი. ეს ასახავს ასოციაციის მრავალწლიან პოზიციას, რომ საგადასახადო ვალდებულებები უნდა განისაზღვროს მხოლოდ პარლამენტის მიერ მიღებული კანონით.

სასამართლოს ძირითადი განმარტებები

შორენა კოპალეიშვილმა ხაზი გაუსვა  რამოდენიმე მნიშვნელოვან განმარტებას, რომელიც გავლენას მოახდენს ვირტუალური ზონის სხვა კომპანიებზე:

• მეთოდოლოგიური მითითებები არ წარმოადგენს ნორმატიული  ძალის მქონე სამართლებრივ აქტებს:
  სასამართლომ დაადგინა, რომ შემოსავლების სამსახურის მიერ შემუშავებული მეთოდური მითითებები წარმოადგენს შიდა უწყებრივ ინსტრუქციებს და არ წარმოადგენს ნორმატიული ძალის მქონე სამართლებრივ აქტებს. შესაბამისად, მათი გამოყენება არ შეიძლება გადასახადების დაკისრებისთვის, შეღავათების შეზღუდვისთვის ან სხვა სახის სამართლებრივი ვალდებულებების დასაწესებლად. სასამართლომ განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა იმაზე, რომ საგადასახადო ვალდებულებები შეიძლება დაწესდეს მხოლოდ საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონით — რაც კონსტიტუციის 67-ე მუხლის მოთხოვნას შეესაბამება. ეს გადაწყვეტილება ასახავს ასოციაციის მხრიდან არაერთგზის გამოხატულ პოზიციას, რომ სამართლებრივი ძალა მხოლოდ კანონმდებლობას უნდა ჰქონდეს და არა უწყებრივ დონეზე შემუშავებულ განმარტებებს.

• მეწარმეობის თავისუფლების დაცვა:  სასამართლომ დაადგინა, რომ შემოსავლების სამსახურის მოთხოვნა თანამშრომლების „პროფილით“ დასაქმებისა ან თანამშრომლეთა მინიმალური ოდენობის დადგენის  შესახებ არღვევს გარანტირებულ მეწარმეობის თავისუფლების პრინციპს, რომელიც დაცულია როგორც საქართველოს კონსტიტუციით, ისე საერთაშორისო სამართლის ნორმებით. კომპანიებს, მათ შორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის  საზოგადოებებს, აქვთ უფლება დამოუკიდებლად განსაზღვრონ მათი შიდა სტრუქტურა და დასაქმებულთა რაოდენობა.

• ვირტუალური ზონის სტატუსით სარგებლობის მკაფიო კრიტერიუმები:  სასამართლომ დაადასტურა ვირტუალური ზონის პირთა (VZP) სტატუსით სარგებლობის სამი ძირითადი კრიტერიუმი, რაც სრულად შეესაბამება ასოციაციის პოზიციას: (1) საინფორმაციო ტექნოლოგიური (IT) პროდუქტი უნდა იყოს შექმნილი, (2) საინფორმაციო ტექნოლოგიური (IT) პროდუქტი უნდა იყოს შექმენილი ვზპ სტატუსის მქონე კომპანიის მიერ და (3) საინფორმაციო ტექნოლოგიური (IT) პროდუქტი მიწოდებული უნდა იყოს საქართველოს ფარგლებს გარეთ.  ამ კონკრეტულ შემთხვევაში საგადასახადო სამსახურს არ გაუპროტესტებია კომპანიის მიერ IT პროდუქტის შექმნა და კრიტერიუმების შესრულება, რაც დამატებით ადასტურებს ვირტუალური ზონის შეღავათებით სარგებლობის კანონიერებას, თუმცა საგადასახადო მოთხოვნა დააყენა იმასთან დაკავშირებით, რომ კომპანიას არ ყავდა შესაბამისი პროფილური განხრით დასაქმებული პირები

ეს გადაწყვეტილება ეჭვქვეშ აყენებს შემოსავლების სამსახურის მხრიდან 2021 წლიდან გამოყენებულ არაერთგვაროვან პრაქტიკას, როდესაც ვირტუალური ზონის პირთა აუდიტი დამყარებული იყო ცვალებად საფუძვლებზე (მაგალითად, დივიდენდების გადაკვალიფიცირება, თანამშრომელთა რაოდენობის მოთხოვნა). სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება ქმნის მყარ პრეცედენტს, რაც ვირტუალური ზონის სხვა კომპანიებს აძლევს საფუძველს, გაასაჩივრონ ისეთი პრეტენზიები, რომლებიც ეფუძნება მხოლოდ მეთოდურ მითითებებს. ეს გამოხატავს, რამდენად ეფექტიანია ასოციაციის მხარდაჭერა მსგავსი ტიპის დავებში.

სასამართლო გადაწყვეტილების გავლენა ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებზე

ეს სასამართლო გადაწყვეტილება არსებითი მნიშვნელობის მატარებელია ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებისთვის:

• გაძლიერებული სამართლებრივი დაცვა – ახლა კომპანიებს შეუძლიათ ისარგებლონ ამ პრეცედენტით, რათა გაასაჩივრონ შემოსავლების სამსახურის აუდიტის შედეგები ან დაკისრებული ჯარიმები, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმე ეხება დასაქმებულებთან დაკავშირებულ მოთხოვნებს ან შემოსავლის ამ საფუძვლით  გადაკვალიფიცირებას. ასოციაციის ერთ-ერთი წევრის წარმატება ცხადყოფს, რომ ჩვენი მხარდაჭერა შესაძლებელია სრულიად დაუსაბუთებელი გადასახადებისა და სანქციების გაუქმებით დასრულდეს.

• გამჭვირვალობა და პროგნოზირებადობა – სასამართლოს მიერ დადასტურება იმისა, რომ საგადასახადო ვალდებულებები მხოლოდ პარლამენტის მიერ მიღებულ კანონებზე უნდა იყოს დაფუძნებული, აუმჯობესებს სამართლებრივი გარემოს სტაბილურობას და კიდევ ერთხელ ადასტურებს ასოციაციის მოწოდების მნიშვნელობას – არსებობდეს მკაფიო და პროგნოზირებადი კანონმდებლობა.

• მიმდინარე დავების მხარდაჭერა – ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებთან დაკავშირებული რამდენიმე სამართლებრივი დავა კვლავ აქტიურია, ხოლო ეს გადაწყვეტილება ქმნის მყარ სამართლებრივ საფუძველს მათი გადაწყვეტისთვის. ასოციაცია უზრუნველყოფს უწყვეტ მხარდაჭერას წევრებისთვის პროფესიული კონსულტაციებით.

• IT სექტორის ტენდენციები და მედიის ინტერესის ზრდა
  მედიის მზარდი ინტერესი, მათ შორის ბიზნეს ფორმულას მხრიდან, ხაზს უსვამს IT სექტორის ეკონომიკურ მნიშვნელობას. როგორც შორენა კოპალეიშვილმა აღნიშნა, აღსანიშნავია რამდენიმე მნიშვნელოვანი ტენდენცია:

• შემოსავლის ზრდა – 2025 წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით, IT სექტორის წლიური შემოსავალმა 266 მილიონ ლარს მიაღწია, რაც წინა წელთან შედარებით 70%-იანი ზრდაა, თუმცა კვლავ ჩამორჩება 2023 წლის რეკორდულ მაჩვენებელს. მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებმა, განსაკუთრებით ხელფასებიდან გადახდილი საშემოსავლო გადასახადით.

• IT სერვისების ფასების მატება
  2022 წელს დაწყებული IT სპეციალისტების მიგრაციის ტალღა ამ ეტაპზე დასტაბილურდა, ხოლო 2025 წელს იმდენად კადრების რაოდენობრივი ზრდა არ შეინიშნება, როგოროც IT სერვისების ფასების მატება განაცხადა შორენა კოპალეიშვილმა.

• ბაზრის დივერსიფიკაცია
  ვირტუალური ზონის კომპანიები გადიან ახალ საერთაშორისო ბაზრებზე, მათ შორის ახლო აღმოსავლეთისა და აზიის და სკანდინავიის რეგიონებში, ტრადიციული ევროპელი და ამერიკელი ბაზრების გარდა. ამ დივერსიფიკაციასთან ერთად, საინფორმაციო და კომუნიკაციების სექტორში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების (FDI) ზრდა მიუთითებს საქართველოს IT ეკოსისტემის მიმართ მზარდ ინტერესზე.

არსებული გამოწვევები

საკანონმდებლო ხარვეზები კვლავ არსებობს. ასოციაცია აქტიურად უწყობს ხელს მკაფიო კანონის მიღებას, რაც უზრუნველყოფს სექტორის სტაბილურობას გრძელვადიან პერსპექტივაში.

2024–2025 წლებში საგადასახადო პრაქტიკის სტაბილიზაციამ, ნაწილობრივ სამართლებრივი დავების შედეგად, შექმნა უფრო პროგნოზირებადი გარემო, რაც ხელს უწყობს საერთაშორისო IT კომპანიების მოზიდვას საქართველოში. ასოციაციის საქმიანობა, მათ შორის სასამართლო დავებში ჩართულობა, განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა ამ სამართლებრივი სტაბილურიბის  მიღწევაში.

შემდგომი ნაბიჯები წევრებისთვის

თუ გაქვთ აუდიტებთან დაკავშირებული კითხვები ან სურთ ვირტუალური ზონის სტატუსის შესაბამისობის უზრუნველყოფა, დაუკავშირდით ჩვენს გუნდს: info@viz.ge; ტელეფონი: +995 511 238 466 / +995 511 230 446 – ინდივიდუალური მხარდაჭერისთვის.

ასევე, მათ, ვინც ჯერ არ არის წევრი, გვინდა შევთავაზოთ ასოციაციაში გაწევრიანება, რათა მიიღონ დროული ინფორმირება და პროფესიონალური მომსახურება.